Over het werk van de micrograaf – door Wim van Egmond

Ruben vroeg mij om voor Wadfilm het microleven in het water vast te leggen. In elke biologieles zijn eencelligen langsgekomen; alleen zichtbaar als een soort mini-aliens met de microscoop. Maar verder kom je ze in het dagelijks leven amper tegen. In dit blog neem ik je graag mee in deze wereld van het kleine. Al 25 jaar lang heb ik gedurende alle seizoenen met mijn planktonnet zeewater uit de Noordzee geschept. En met een kaasschaaf heb ik de bruine of groene laag van het slib gehaald. Die micromonstertjes leg ik onder mijn microscoop. En daarna film of fotografeer ik ze.  

Woordvoerder van onze micoscopische medewezens

Naast planktonvisser ben ik fotomicrograaf. Of micrograaf. Ik word ook wel eens microfotograaf genoemd maar dat is letterlijk genomen een hele kleine fotograaf. Maar deze term is mij wel op het lijf geschreven. Ik stel mij graag bescheiden op als woordvoerder van onze microscopische medewezens. Ik ben van oorsprong fotograaf met een kunstachtergrond en heb schilderen en fotografie gestudeerd aan de Rotterdamse kunstacademie. Nu zit ik met mijn werk ergens in het niemandsland tussen de kunst en wetenschap. Ik portretteer de microwereld. Het grootste gedeelte van mijn leven woonde ik in Rotterdam maar tegenwoordig woon ik in Berkel en Rodenrijs. Heel toevallig op de exacte plek (binnen een straal van een paar 100 meter) van waar ooit het Berkelse Meer lag waar Anthoni van Leeuwenhoek de microwereld ontdekte. Ik doe momenteel een onderzoek naar die vondst.

Iets minder ver kijken dan je neus lang is

Mensen kijken graag naar mensen. En daarna komen de dieren die een beetje op mensen lijken of waar ze zich graag mee vereenzelvigen, zoals zeehonden en vogels. Daar zit de waddenfilm dus vol mee. Hartstikke mooi maar deze dieren zijn naar mening slechts decoratie. Waar het in de Waddenzee echt om draait zijn de micro-organismen, het plankton en het leven dat verborgen zit in het zand en slik. Daarom is het zo moedig van Ruben dat hij een paar van mijn filmpjes in zijn film stopt. Natuurlijk naar mijn idee veel te weinig maar het gaat om het gebaar; uniek op zich want weinig andere natuurfilmproducenten durven dat aan. Zelfs de BBC niet. En als je wat verder kijkt, of beter gezegd, iets minder ver kijkt dan je neus lang is dan blijkt dat dat zand vol zit met leven en het meeste is microscopisch klein.

Slagschepen tussen de zandkorrels

Door de microscoop zie je de meest wonderlijke wezentjes. Kiezelwieren (oftewel diatomeeën) doorkruisen als kleine slagschepen het beeld. Deze eencellige algjes maken huisjes van glas  en zijn heel belangrijk als basis van het voedselweb. Veel soorten vormen een slijmlaag en houden zo het zand bijeen. Je zou zelfs kunnen zeggen dat zonder dit soort organismen de Waddeneilanden er helemaal niet zouden zijn. Roeipootkreefjes, allerlei wormpjes en larven van zeedieren leven weer van die algjes en vormen zelf weer voedsel voor de vissen. En dan produceren ze ook nog eens zuurstof. Wat wil je nog meer!

Planktonvissen op zee

De kiezelwieren in het plankton zijn ook heel mooi. Het zijn soms net juwelen. Even ter informatie, het woord plankton is een verzamelnaam voor alle organismen die vrij in het water zweven en met de stroming meegevoerd worden en dus niet zoals vissen tegen de stroming in kunnen zwemmen. We gebruiken het vooral voor de vrijzwevende microscopische organismen. Eigenlijk is het plankton in zee het mooiste onderwerp voor een microscopist. Er zijn zo veel soorten dat ik iedere keer als ik ga planktonvissen wel weer iets vind dat ik nog nooit gezien heb. En ik doe dit al bijna 25 jaar. Naast de kiezelwieren en andere eencelligen zie je ook veel larven stadia van bekende dieren als zeesterren en zeeëgels, krabben, borstelwormen. Maar die lijken over het algemeen helemaal niet op de volwassen dieren.

Applaus voor het plankton!

Bij sommige van mijn beelden waan je je in een science fiction film waarbij ruimteschepen traag langs zweven. Andere organismen zien er weer heel grappig uit, het zijn bijzondere karaktertjes die je met kleine rode oogjes aankijken. Daarom roep ik iedereen die de film bezoekt op om op het moment dat de kiezelwieren in beeld komen even met zijn allen op te staan en ze een applausje te geven. Ze hebben het verdiend. 

Nieuwsuur maakte deze prachtige scrolly met beelden van Wim. Absoluut het bekijken waard!